GENEL SAĞLIK SİGORTASI UYGULAMASI ve GSS PRİM ORANI-MİKTARI
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSS) ile yürürlülüğe giren ancak bu güne kadar zorunlu olmadan uygulanan Genel Sağlık Sigortası (GSS) 01.01.2012 tarihi itibari ile tüm vatandaşları sosyal güvenlik kapsamı altına alma amacı ile zorunlu hale getirilmiştir.
Burada, sadece sigorta kapsamına girmeyen ve zorunlu uygulama sebebiyle sıkıntı yaşayacak işsizler, kısmi süreli çalışanlar ve çocuklardan bahsedilecektir.
Kanunun GSS’ye ilişkin hükümleri daha önce 2008/64 ve 2008/86 sayılı SGK genelgeleriyle açıklanmıştı. Yayımlanan bu genelgelerin ardından 5997, 6009 ve 6111 sayılı Kanunlarla GSS hükümleri hakkında değişiklik yapıldı. Yapılan bu değişiklikler ile birlikte son hükümleri 2011/39 sayılı SGK genelgesinde görmek mümkündür.
ÇOCUKLARIN GSS PRİMİ ÖDEME ŞARTI
Kız Çocukları
18 yaşını 01.10.2008 tarihinden önce doldurmuş kız çocukları;
- Evli olmamaları,
- Sigortalı bir işte çalışmamaları,
- Boşanmaları ya da dul kalmaları,
- İşten çıkmaları,
halinde anne veya babasının sigortaları üzerinden sağlık yardımı almaya devam ederler. Bu nedenle bu çocuklar için GSS primi ödenmez.
18 yaşını 01.10.2008 tarihinden sonra dolduran kız çocukları;
Eğitim görmüyorsa yaşını doldurduğu günden, lise ve dengi okullarda öğrenim görmeleri halinde 20, yüksek öğrenim görmeleri halinde 25 yaşını doldurdukları günden itibaren doğrudan GSS’li sayılmakta ve sağlık hizmeti alabilmek için ikamet ettiği şehrin valilik veya kaymakamlık binalarında bulunan Yeşil Kart Büroları tarafından tespit edilen, GSS primini ödemek zorundadırlar.
Not : Eskiden beri süregelen, kız çocukları hakkındaki sosyal güvenlik uygulaması değişikliğe uğramıştır. Ancak bu değişiklikten toplumun büyük kesiminin haberi yoktur. Bu nedenle 18 yaşına 01.10.2008 tarihinden sonra girmiş olan kız çocuklarının herhangi bir ceza ile karşılaşmaması için 30.01.2012 tarihine kadar GSS tescilini yaptırması gerekmektedir. (İlgili değişiklik 5510 sayılı Kanunun geçici 12. maddesinde yer almaktadır
Erkek Çocuklar
Erkek çocuklar eğitim görmüyorsa 18, lise ve dengi okullarda öğrenim görmeleri halinde 20, yüksek öğrenim görmeleri halinde 25 yaşını doldurdukları günden itibaren doğrudan GSS’li sayılmakta ve sağlık hizmeti alabilmek için ikamet ettiği şehrin valilik veya kaymakamlık binalarında bulunan Yeşil Kart Büroları tarafından tespit edilen, GSS primini ödemek zorundadır.
18 yaşından küçük çocuğun ana ve babası yoksa 18 yaşını dolduruncaya kadar primi Devlet tarafından ödenmek üzere genel sağlık sigortalısı sayılır.
1136 sayılı Avukatlık Kanunu uyarınca avukatlık stajı yapmakta olanlardan bu Kanuna göre genel sağlık sigortalısı veya bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar staj süresi ile sınırlı olmak üzere genel sağlık sigortalısı sayılır. Bu şekilde genel sağlık sigortalısı sayılanların genel sağlık sigortası primleri, brüt asgari ücret tutarının yüzde 6’sıdır. Bu primler Türkiye Barolar Birliği tarafından ödenir.
İşsiz ve Kısmi Süreli Çalışan Vatandaşların GSS Primi Ödeme Şartları
İşsiz vatandaşlar işsizlik veya kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya başladıkları tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve Türkiye İş Kurumu tarafından işsizlik ödeneğinin bağlandığı tarihten itibaren durumları bir ay içinde Kuruma bildirilir.
Ancak ülkemizde işsizlik sigortasına hak kazanma şartları çok zordur. Öte yandan son yıllarda hızla artan belirli süreli çalışma, kısmi süreli çalışma ve evde çalışma modelleri ile işçiler tam zamanlı iş güvencesinden yoksun kalmış ve istihdamın sürekliliği azalmıştır.
Ülkemizde sayısı 2 milyona ulaşan taşeron işçisi, iş güvencesinden yoksun insan onuruna yakışmayan şartlarda çalışmaktadır. 2010 yılı SGK verilerine göre; 1 milyon 802 bin kişi mevsimlik ve 2 milyon 643 bin kişi yarı zamanlı olarak istihdam edilmektedir. Bu şekilde istihdam edilenler toplam istihdamın yüzde 20’sini oluşturmaktadır.
Bu çalışanlar yılın büyük bir kısmını çalışmadan geçirdiklerinden işsizlik ödeneği alamamaktadır.
Bu tür istihdam biçimleri altında çalışanları büyük oranda vasıfsız işçiler oluşturmaktadır. Gelir düzeyleri düşük olan bu kişilere çalışmadıkları dönemde genel sağlık sigortası primi ödeme zorunluluğu getirilmesi üzerlerindeki yükü arttıracaktır.
Bir diğer önemli konu kısmi süreli çalışanların genel sağlık sigortası ödeme zorunluluğudur. Kamuda kısmi süreli olarak çalışan işçilerin hizmet sözleşmeleri askıdayken 30 günden eksik çalıştıkları sürelerin GSS primi işverenleri tarafından ödenmektedir. Ancak özel sektörde kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler 01.01.2012 tarihi itibariyle ay içinde 30 günden eksik çalıştıkları günlerin GSS primini kendileri ödemek zorundadır.
Evli olan erkek ya da kadın sigortalılar işsiz kaldıklarında eşlerden biri sigortalı ya da isteğe bağlı sigortalı ise diğerinin GSS primi ödemesine gerek yoktur. Ancak eşlerin ikisi de işsiz ve herhangi bir sigortası yoksa sağlık hizmeti alabilmeleri için birinin mutlaka GSS tescili yaptırması gerekir.
GSS PRİM MİKTARLARI
GSS primi, ilgili kurumlar tarafından yapılacak gelir testi ile belirlenen gelirin yüzde 12’si olarak ödenir. Buna göre aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık miktarı;
Asgari ücretin üçte birinden asgari ücrete kadar olanlar için (295,5 TL ile 886,50 TL arası ) GSS primi 35,46 TL,
Asgari ücretten asgari ücretin iki katına kadar olanlar için (886,50 ile 1,773 TL arası) GSS primi 106,38 TL,
Asgari ücretin iki katından fazla olanlar için (1,773 TL’den fazla olanlar) GSS primi 212,76 TL’dir.
GSS primi ödemek zorunlu olup takibi sosyal güvenlik kurumu tarafından yapışacaktır. Ödenmeyen primler kurum tarafından ilgili yasa uyarınca tahsil edilecektir.