696 sayılı KHK’deki taşeron düzenlemesi süreci başladı. Nisan ayı başında bitirilmesi öngörülen ‘Taşeron işçilerine kadro’ konusuna ilişkin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ‘Usul ve Esaslar Tebliği’ 1 Ocak 2018 tarihli Resmi Gazetede yayınlandı.
Sınav sorularının işçilerin işleriyle ilgili olacağı belirtilen tebliğde, yazılı sınavda başarılı olma kriteri 100 üzerinden 50 puan olarak belirlendi.
Sınav kurullarının yetkili olduğu sınav sisteminde, belediye işçileri sınavlarında valilikler de bir kişiyle karar verecek. Herhangi bir objektif kıstas getirilmediği için sözlü ve uygulamalı sınavlarda keyfilik olasılığı yüksek görünüyor. İşçilerin itirazları yine kurul veya itiraz komisyonu tarafından kesin olarak karara bağlanacak.
Yerel yönetimlerde hem başvuru hem sınav sürecinde valilikler de olacak. Sınav sorularını belediyeler değil valilikler hazırlayacağı gibi valilikler, hem sınav kurulları hem de itiraz komisyonlarında yer alacak.
KHK KAPSAMI TEBLİĞ İLE DARALTILDI MI?
Tebliğin “Kurum ve bütçeler itibariyle kapsamın belirlenmesi” başlıklı 3. maddesinde KHK’de yer alan hükümler aynen tekrar edildikten sonra, “İdarelerin yurt dışı teşkilatlarına yönelik personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım sözleşmeleri bu kapsamda değerlendirilmez” denildi.
Dolayısıyla, KHK’de yer almayan bir kural, bakanlık müdahalesiyle hukuka aykırı biçimde oluşturulmuş oldu.. Buna göre yurtdışı birimleri olan resmi kurumların yurt dışı taşeron işçileri kapsam dışı bırakıldı.
SINIRLANAN BÜTÇE TÜRÜ TEBLİĞDE ÜÇE ÇIKTI
KHK’ye göre kapsama alınan kurumların, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım sözleşmelerine ilişkin ödemelerini KHK’de sıralanan merkezi bütçe ve döner sermayeli özel bütçelerden karşılıyor olması gerekiyor.
Ancak Tebliğin 3. maddesinde “sosyal tesis gelirleri” gibi kaynaklardan karşılanan hizmet alım sözleşmelerinin uygulama kapsamı dışında tutulacağı belirtildi. Böylece, hizmet alımlarını merkezi bütçe ya da kendi döner sermayesi gibi bütçe kaynakları haricinde karşılayan idarelerin çalıştırdığı işçilerin kapsamda olmayacağı hususu kural haline getirildi..
İHALELER KENDİ İÇİNDE DEĞERLENDİRİLECEK
İhalede maliyetin yüzde 70’inin işçilik maliyeti ve giderlerinden oluşması olgusu konu edilerek, kadroya geçiş için ayrıntılı bir kıstas daha oluşturuldu.
Yayınlanan Tebliğin “Hizmet alımı sözleşmesi açısından kapsamın belirlenmesi” başlıklı 4. maddesinde KHK’nin ilgili düzenlemeleri tekrarlandıktan sonra, “Örneğin, bir hizmet alımında malzemeli yemek ve temizlik işinin birlikte ihale edilmesi durumunda, malzemeli yemek ve temizlik işleri birinci fıkradaki kriterler bakımından ayrı ayrı değerlendirilir” denildi. Bu durumda, ihaledeki toplam yaklaşık maliyetin yüzde 70’inden fazlasını işçilik giderleri oluştursa bile bu ihale kapsamda sayılmayacak. Malzemeli yemek işi için ve temizlik işi için ayrı ayrı değerlendirmeye gidilecek. Örneğin malzemeli yemek işinde işçilik maliyeti yüzde 70’in altına düşüyor ancak temizlik işinde işçilik maliyeti yüzde 70’in üzerine çıkıyorsa, yemek işindeki taşeron işçiler kapsam dışında, temizlikteki taşeron işçiler kapsam içinde olacak.
Tebliğin 4. maddesine göre hizmet alımı ihalesinin personel çalıştırılmasına dayalı olup olmadığının belirlenmesine ilişkin görev, yetki ve sorumluluk idarelere ait olacak. Her bir idarede oluşturulacak tespit komisyonları, her ihaleyi ayrı ayrı ele alarak inceleyecek.
Komisyon sonuçta ihale hazırlık sürecindeki olası toplam işçilik giderlerinin yüzde 70’i geçip geçmediği noktasını kıstas alacak. İhale sonunda ihale için ödenen bedel ve işçilik giderleri artış gösterse de bu dikkate alınmayacak, Dolayısıyla yüzde yetmiş oranının altında kalan bir kısım işçi grubu kadroya geçememe riski altında bulunuyor.
BAŞVURU FORM VE BELGELERİ
Tebliğin 7. maddesi ile başvuru dilekçe ve evrakları açıklandı. Merkezi idarelerde çalışan işçiler kadro için başvurular şu evraklar üzerinden gerçekleştirilecek::
1) Tebliğin Ek-1 sayılı başvuru formunu eksiksiz dolduracak.
2) Ek-1 sayılı başvuru formunun ekinde istenen diğer belgeleri (5 adet vesikalık fotoğraf, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması formu, sosyal güvenlik kurumundan emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı hak kazanmadığına dair belge) hazırlayacak.
3) İşçinin idareler aleyhine açtığı dava ve/veya devam eden icra takipleri varsa, işçi tebliğin ekindeki Örnek-1 sayılı beyanı dolduracak.
İşçi bu form ve belgeleri, 11 Ocak 2018 tarihine kadar ihalenin yapıldığı birime sunacak.
İşçilerin ve sendikaların titiz davrandığı ve uyarıların yapıldığı bir konu da “ bazı haklardan feragat etme” durumudur. İşçilerin kadroya geçirilmeleri karşılığında geçmişe yönelik hak ve alacak talebinde bulunmayacaklarına dair beyan Ek-1 sayılı başvuru formunun içinde yer alıyor. Dolayısıyla işçinin ayrıca bir beyanda bulunması gerekmeyecek.
ARŞİV ARAŞTIRMASI YAPILACAK
KHK’nin ilgili maddesi gereği işçilerin kadroya atanabilmesi için aranan şartlardan biri de “güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak”tı. Tebliğde sadece arşiv araştırması şartına yer verildi. Buna göre başvuran işçiler hakkında güvenlik soruşturması yapılmayacak ancak arşiv araştırması yapılacak. Tebliğin 7. maddesine göre arşiv araştırması yapılması, Bakanlıklar ve merkezi Ankara’da bulunan idarelerin merkez teşkilatları için Emniyet Genel Müdürlüğünden, diğer idareler ile taşra teşkilatları için ise il valiliklerinden toplu olarak istenecek. Arşiv araştırması sonucunda elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi tespit komisyonu tarafından yapılacak.
“TESPİT KOMİSYONLARI” KURULACAK
Tebliğin 8. maddesine göre kadro için başvuranların şartları taşıyıp taşımadıklarının tespiti ve bu tespite ilişkin itirazları karara bağlanması için kapsamdaki idarelerin bünyesinde en az üç kişiden oluşan “tespit komisyonları” oluşturulacak. İki de yedek üye belirlenecek. Komisyonlara:
1) merkez teşkilatlarında üst yönetici yardımcısı,
2) üniversitelerde genel sekreter,
3) taşra teşkilatlarında bölge veya il müdürü, başkanlık yapacak.
Tespit komisyonları, üye tamsayısı ile toplanacak ve oy çokluğu ile karar alacak. Komisyonlar için yeterli sayıda personel görevlendirilecek.
İNCELEME KRİTERLERİ
Tebliğin 9. maddesine göre başvuruları alan birimler, başvuruları derhal tespit komisyonlarına iletecek. Tespit komisyonları ön inceleme ve esas inceleme yapacak. Ön incelemede başvuru formunun tam ve eksiksiz şekilde doldurulup doldurulmadığına, yapılan beyanların aranan şartlara uygun olup olmadığına ve usule ilişkin şekil şartlarına uyulup uyulmadığına bakılacak. Esas incelemede ise, işçinin istihdam edildiği sözleşmenin (ihalenin) personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı olup olmadığı ve işçinin 4 Aralık 2017 tarihi itibariyle çalışıp çalışmadığı incelenecek.
Yüzde 70 işçilik maliyeti ve diğer personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı koşullarının karşılanıp karşılanmadığı bu komisyonlar tarafından, Kamu İhale Kurumu kayıtları ve idare kayıtları üzerinden tespit edilecek. Tereddüt olması halinde, komisyonlar detaylı inceleme ve araştırma yapıp son kararı verecek. Eğer hizmet alımının personel çalıştırılmasına dayanmadığı sonucuna varılırsa, bu hizmet alımında (ihalede) çalıştırılan işçiler, sınava ve kadroya alınmayacak.
SINAV KURULLARI OLUŞTURULACAK
Tebliğin 13. maddesine göre sınavın yapılması, sınav sonuçlarının değerlendirilmesi ve itirazların karara bağlanması için kapsamdaki idareler bünyesinde 3 üyeden oluşan sınav kurulları oluşturulacak.
İLAN, İTİRAZ VE KESİN LİSTE
Tebliğin 10. maddesine göre inceleme neticesinde şartları taşıdığı ve taşımadığı tespit edilenlerin isimleri, işçilerin başvurularını yaptıkları birimlerce/idarelerce ilan edilecek. İlan internet üzerinden ya da kurumun belirleyeceği başka bir biçimde yapılabilecek. Başvuru sahiplerine ayrıca tebligat yapılmayacak. İnceleme neticesinde gerçeğe aykırı beyanda bulunduğu tespit edilenlerin başvuruları geçersiz sayılacak, bu işçiler sınava alınmayacak ve bu işçiler hakkında Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacak.
Tebliğin 11. maddesine göre komisyon kararına göre sınava girmeye hak elde edemeyenler, gerekçesiyle birlikte yazılı olarak itirazda bulunabilecek. Komisyon itirazı inceleyip, karar bağlayacak ve ilgilisine yazılı olarak tebliğ edecek. Bu karar kesin olacak.
Tebliğin 12. maddesine göre itiraz edilmemesi ya da itiraz üzerine karar verilmesi durumlarında sınava girmeye hak kazananlara ait liste kesinleşecek.
SINAVIN YAPILMASI, İÇERİĞİ VE KRİTERLERİ
Tebliğin 14. maddesine göre sınav
1) yalnızca yazılı,
2) yalnızca sözlü,
3) yalnızca uygulamalı,
4) yazılı ve sözlü,
5) sözlü ve uygulamalı şekillerde yapılabilecek.
Aslında KHK’nin ilgili maddesine göre sözlü ve uygulamalı sınavın birlikte yapılması olanaklı değil ancak tebliğ ile bu sınav biçimi de KHK’ye aykırı biçimde getirilmiş oldu. Uygulanacak sınav yöntemi bakanlıklarda bakan, diğer idarelerde ilgili idarenin üst yöneticisi tarafından belirlenecek. Sınava katılanların görev yaptıkları alanlar dikkate alınarak farklı işlerde çalışanlara farklı yöntemde sınav uygulanabilecek.
Sınavların yer, gün ve saati ilgili idarenin internet sayfasında ilan edilecek, ayrıca tebligat yapılmayacak. Sınav sorularını sınav kurulları hazırlayacak. Yani her bir sınav kurulu, farklı sınav sorusu hazırlayabilecek. Sınav soruları çalışanların iştigal ettiği konulardan seçilecek, bu konularla ilgili işçilerin yürütmekle yükümlü oldukları vazifelerdeki yetkinliklerini ölçmeye yönelik ve eğitim düzeylerine uygun sınav soruları hazırlanacak. Yani işçiler, zaten yapmakta oldukları işle ilgili olarak sınavdan geçirilecek.
Yazılı sınav, sınav kurulu tarafından 100 puan üzerinden değerlendirilecek ve başarılı sayılmak için yazılı sınavdan en az 50 puan almak gerekecek. Ancak sözlü ve uygulamalı sınavlara ilişkin bir başarı kriteri belirlenmedi. Sözlü ve uygulamalı sınavlara giren işçiler, sınav kurulu tarafından “başarılı” veya “başarısız” olarak tutanağa geçirilecek. Yani, işçinin başarılı ya da başarısız olduğunu sınav kurulu kendi inisiyatifine göre belirleyebilecek. Sözlü ve uygulamalı sınavlarda herkes için aynı, objektif bir kriter getirilmediği ve karar sınav kuruluna terk edildiği için, keyfi ve ayrımcı uygulamalar yaşanabilecek. İşçi, yazılı sınavda 50 veya üzerinde puan alsa bile bile sözlü ya da uygulamalı sınavda başarılı sayılmazsa, kadroya geçirilmeyecek.
Sınavda başarılı ve başarısız olanlar sınav kurulu tarafından ilgili kurumun resmi internet sayfasında ilan edilecek, ayrıca tebligat yapılmayacak. Tebliğin 15. maddesine göre başarısız olanlar, gerekçesiyle birlikte yazılı itirazda bulunabilecek. Sınav kurulları, itirazı karara bağlayıp ilgiliye yazılı şekilde tebliğ edecek. İtiraz üzerine verilen kararlar kesin olacak.
İŞÇİ KADROSUNA GEÇİRİLME
Tebliğin 16. maddesine göre sınavlarda başarılı olanlar, idarelere karşı açtıkları davalar varsa bu davalardan feragat ettiklerine ilişkin örnek-2’de yer alan dilekçeyi ilgili mahkemeye ya da örnek-3’te yer alan dilekçeyi icra müdürlüğüne verecek ve mahkeme ya da icra müdürlüğünden aldığı karar örneğini idareye ibraz edecek. İşçiler ayrıca, daha önce taşeronda çalıştıkları döneme ilişkin hak ve alacak talebinde bulunmayacakları ve bu haklardan feragat ettiklerine dair örnek 4’te yer alan sulh sözleşmesini imzalayarak idareye ibraz edecek. Ardından işçiler, her bir sözleşme (ihale) itibariyle, taşeronun hak edişinin ödendiği bütçe, teşkilat ve birim/yerleşim yeri adına vize edilmiş sayılan sürekli işçi kadrolarına her bir idarede atamaya yetkili amirin onayıyla topluca geçirilecek.
GEÇİCİ İŞÇİ POZİSYONLARINA GEÇİŞ
“Yıl boyunca devam etme şartı” hariç “personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı” koşullarını taşıyan işçiler ise mevsimlik işçiliğe geçirilecekler. Tebliğin 19. maddesine göre ihaleleri ve çalışma süreleri tam yıl sürmeyen (örneğin okullarda 9-10 aylık sürelerle çalıştırılan taşeron işçiler) işçiler aynı koşullarda başvuru yapacak ve aynı sürece tabi olacak. Hak kazananlar, en son hizmet alım sözleşmelerinde öngörülen dönem ve çalışma süresiyle sınırlı olmak üzere geçici işçi pozisyonlarında mevsimlik işçi olarak istihdam edilecek. Bu işçiler, mevsimlik işçi olarak son sözleşmelerine göre yılda kaç ay çalışıyorlarsa yine aynı süre ile çalıştırılacak.
KADROYA GEÇİRİLEN İŞÇİLERİN HAKLARI
İşçiler mevcut hak ve ücretleriyle kadroya geçirilecek. İşçilerin gelecekteki hak ve ücretleri, Yüksek Hakem Kurulu tarafından kamudaki taşeronlar için karara bağlanan ve süresi en sona erecek toplu iş sözleşmesi bitene kadar, bu sözleşmeye göre belirlenecek.
KAPSAM DIŞI KALAN İŞÇİLERİN DURUMU
Kapsama girmeyen idare veya ihale türlerinde çalıştırılan işçiler, taşeronda çalışmaya devam edecek. Ancak kapsam içinde olan işçilerden başvuru yapmayanların ya da başvuru yaptığı halde koşulları sağlamadığı için geçişi yapılmayan işçilerin durumu ile ilgili bir düzenlemeye tebliğde de yer verilmedi. Bu işçilerin, ihalelerin fesholması ile birlikte işsiz kalması kuvvetle muhtemel.
YEREL YÖNETİMLERDE ŞİRKETLERE GEÇİŞ
Yerel yönetimlerde de başvurular, 2 Ocak 2018 ila 11 Ocak 2018 tarihleri arasında alınacak. Yerel yönetimler, tavsiye niteliğindeki tarihlere uyabileceği gibi kendi takvimini de oluşturabilecek.
Yerel yönetimlerdeki işçiler başvuru yaparken tebliğin Ek-2 sayılı başvuru formunu eksizsiz doldurarak, örnek 1’deki dilekçe ve başvuru formunda istenen diğer belgelerle birlikte sözleşmesinin yapıldığı idareye veya idarenin şirketine başvuracak. Bu işçiler de arşiv araştırmasına tabi olacak.
Başvurular, yerel yönetimlerde 3 üyeden oluşturulacak tespit komisyonları tarafından incelenecek. Bu komisyonların bir üyesini vali belirleyecek. Diğer iki üyeyi yerel yönetim (belediye ya da il özel idaresi) belirleyecek. Ancak merkezi yönetimlerden farklı olarak yerel yönetimlerde ayrıca 3 üyeli itiraz komisyonları oluşturulacak. Üç üyeden biri vali yardımcısı olacak. Diğer bir üye valinin uygun göreceği yerel yönetim temsilcisi olacak. Son üye ise yine valinin uygun göreceği diğer kamu idarelerinin temsilcilerinden biri olacak. Yani itiraz komisyonlarında çoğunluk valilikte olacak.
Sınav kurulları ise 4 üyeden oluşturulacak, bir üyeyi valilik, üç üyeyi ise yerel yönetim belirleyecek. Ancak sınav sonuçlarına itiraz sınav kurullarına değil, 5 üyeden oluşacak sınav itiraz komisyonlarına yapılacak. Bu komisyonun başkanı vali yardımcısı olacak. Diğer 4 üye valinin uygun göreceği kişiler olacak. Bunlardan biri yerel yönetimlerden diğer üçü ise diğer kamu idarelerinin temsilcilerinden seçilecek. Sınav itiraz komisyonlarında da valiliklerin hâkimiyeti söz konusu olacak.
Sınava girmeye hak kazanan işçiler yine 5 farklı sınav biçiminden birine göre sınava alınacak. Uygulanacak sınav yöntemini idarenin atamaya yetkili amiri veya idarenin şirketinin en üst yöneticisi belirleyecek. Yani sınav yöntemine her bir yerel yönetimin (örneğin belediyenin) kendisi karar verecek.
Başvurular alındıktan sonra komisyonlar gerekli incelemeleri yapacak ve sınava hak kazanan işçiler, yine 5 farklı sınav türünden birine göre sınavdan geçirilecek. Beden gücüne dayanan işlerde çalışanlara uygulamalı sınav yapılması esas olacak. Ancak yerel yönetimlerde sınav sorularını valilikler belirleyecek. Valilikler tarafından çalışanların iştigal ettikleri görevlerle ilgili konularda, işçilerin yürütmekle yükümlü oldukları vazifelerdeki yetkinliklerini ölçmeye yönelik ve eğitim düzeylerine uygun olarak hazırlanan sorular sınav kurulları gönderilecek. Sınav kurulları, işçilere yöneltecekleri soruları, bu sorulardan içinden seçecek.
Yazılı sınavda 100 üzerinden en az 50 almak yeterli olacak. Ancak uygulamalı ve/veya sözlü sınavlarda işçiler sınav kurulu tarafından başarılı ya da başarısız sayılacak. Başarısız sayılan işçiler, şirketlere geçirilmeyecek.
Hak kazanan işçiler, feragatname ve sulh sözleşmesi sunacak.
İşçiler mevcut hak ve ücretleriyle toplu olarak şirketlere geçirilirken, gelecekteki hak ve ücretleri yine Yüksek Hakem Kurulu’nun karara bağladığı toplu iş sözleşmesine göre belirlenecek.
Yerel yönetimlerde 1 yıldan az süreli ihalelerde çalıştırılan işçiler de hak kazandıkları takdirde, yine son ihalelerindeki çalışma süresi ile sınırlı olmak üzere şirketlerde işçi statüsünde geçici olarak istihdam edilecek.
Ocak ayında başlayacak olan süreç yaklaşık olarak Nisan ayı başında bitirilmesi öngörülmektedir.
(Evrensel incelemesinden yararlanılmıştır.)
Emek.org.tr
